Projekt kościoła i plebanii ewangelickiej w Laskach Dziś panuje swoista moda na wspominanie, jak często można przeczytać i usłyszeć, naszych dawnych współmieszkańców i sąsiadów. Jednak ten zwyczaj i trend odnosi się głównie, a właściwie tylko do Żydów, których nazywa się naszymi „starszymi braćmi w wierze”. Niestety tak mało słyszymy o Ewangelikach, których idąc wcześniejszym śladem, możemy nazwać naszymi „młodszymi braćmi w wierze”. Wielu mieszkańców naszego regionu nawet nie zdaje sobie sprawy, jak wiele budynków i szeroko rozumianych dóbr pozostało nam po Ewangelikach. Przykładem może być tutaj murowany kościół w Laskach oraz dawna plebania (pastorówka), w której dziś mieści się m. in. biblioteka i salka gdzie spotykają się członkowie TPL „Lukus”. Kościół ewangelicki i plebanię dla pastora w Laskach zaprojektował Karl Johann Bogislaw Lüdecke. Znany często jako Carl Lüdecke urodził się 21 stycznia 1826 r. w Szczecinie, zmarł 21 stycznia 1894 r. we Wrocławiu. Jest jednym ze słynniejszych niemieckich architektów XIX w. Studiował w Berlinie na Akademii Architektury, a pracę zawodową zaczynał na Pomorzu. Po kilku latach przeniósł się do Wrocławia, gdzie pracował jako radca budowlany i nauczyciel w Szkole Budownictwa i Rzemiosł (obecnie siedziba Akademii Sztuk Pięknych), której został dyrektorem w 1875 r. Wśród jego ważniejszych dzieł wymienić można: pałac w Biechowie (lata 1856–1863), pałac w Kopicach (1864 r.), Kolumna Zwycięstwa w Oleśnicy (1873 r.), kościół pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Twardogórze (1874 – 1876), kościół pw. Św. Mikołaja w Brzegu (1883 r.), gmach Nowej Giełdy we Wrocławiu (Neue Boerse), budowanej w latach 1864-1867, renowacja wrocławskiego ratusza, renowacja katedry św. Marii Magdaleny we Wrocławiu. Lüdecke w swojej karierze opracował ponad 150 projektów, w większości utrzymanych w duchu modnego w XIX w. historyzmu. Architekt bazował głównie na stylu romańskim, gotyckim i renesansowym. W bibliotece Technische Universität Berlin (TU Berlin) - Politechniki Berlińskiej, znajduje się Architekturmuseum - Muzeum Architektury, które udostępnia aktualnie on-line bazę danych (datenbank), zawierającą zbiór liczący 118 955 zdjęć, skanów i fotokopii planów i rysunków architektonicznych z XIX i XX w., głównie pruskich. Wśród nich znajdują się liczne plany autorstwa Karla Johanna Bogislawa Lüdeckego, w tym projekt kościoła i plebanii (pastorówki) ewangelickiej w Laskach.
 Inv. nr 6428 Planinhalt: Grundriss, Aufriss Längsseite Maßstabsleisten (Meter und Fuß) Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 09.02.1875 Material/Technik: Tusche und Bleistift aquarelliert auf Karton Masse: 69,10 x 52,50 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 9 Febr. 1875. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.m] Zeichnung für die neue evangelische Kirche zu Laski. [o.r.] Blatt 1. Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6428 Zawartość planu: rzuty, skali wysokości boków barów (w metrach i stóp) Datowanie (arkusza lub budowli): 09.02.1875 Materiał/Technika: tusz, ołówek i akwarela na tekturze Wymiary: 69,10 x 52,50 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: Rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 9 lutego 1875. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.m.] rysunek nowego kościoła protestanckiego do Lasek. [o.r.] arkusz 1 Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski
Inv. nr 6429 Planinhalt: Aufriss Westansicht, Ostansicht, Querschnitt und Ansicht nach dem Chor, Maßstabsleisten (Meter und Fuß) Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 09.02.1875 Material/Technik: Tusche und Bleistift aquarelliert auf Karton Masse: 50,40 x 69,70 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 9 Febr. 1875. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.l.] Evangelische Kirche zu Laski. [o.r.] Blatt 2. Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6429 Zawartość planu: widok elewacji zachodniej, wschodniej, przekrój i widok na chór, skala barów (w metrach i stopach) Datowanie (arkusza lub budowli): 09.02.1875 Materiał / Technika: ołówek, tusz i akwarela na tekturze Wymiary: 50,40 x 69,70 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: Rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 9 lutego 1875. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.l.] kościoła ewangelickiego w Laskach. [O.r.] Arkusz 2 Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski  Inv. nr 6430 Planinhalt: Grundriss 1:75, Maßstabsleisten Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 12.04.1876 Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Transparent Masse: 50,20 x 67,74 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 12 April 1876. C. Lüdecke. Bezeichnung: [o.m] Entwurf zu einer evangelische Kirche für Laski. [o.r.] Blatt 1. Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6430 Zawartość planu: rzut 1:75, skala barów (w metrach i stopach) Datowanie (arkusza lub budowli): 12.04.1876 Materiał/technika: tusz i akwarela Wymiary: 50,20 x 67,74 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: Rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 12 kwietnia 1876. C. Lüdecke. Tytuł: [o.m.] projekt kościoła ewangelickiego w Laskach. [o.r.] Arkusz 1 Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski
Inv. nr 6431 Planinhalt: Aufriss Eingangsseite, Maßstabsleisten 1:75 Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 31.03.1876 (datowanie struktura karty/arkusza) Material/Technik: Tusche auf Transparent Masse: 67,20 x 48,90 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 31 März 1876. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [u.m] Ansicht der Eingangsseite. Evangelische Kirche für Laski. [o.r.] Blatt 2. Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6431 Zawartość planu: wejście z boku, skala barów (w metrach i stopach) 1:75 Datowanie (arkusza lub budowli): 31.03.1876 Materiał/technika: tusz Wymiary: 67,20 x 48,90 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: Rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 31 marca 1876. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [u.m.] zobacz na stronie głównej. Kościół Ewangelicki w Laskach. [o.r.] arkusz 2 Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski
Inv. nr 6432 Planinhalt: Querschnitt, Maßstabsleisten 1:75 Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 12.04.1876 Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Transparent Masse: 66,60 x 50,00 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 12 April 1876. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.l.] Entwurf zu einer evangelische Kirche für Laski. [o.r.] Blatt 3. Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6432 Zawartość planu: przekrój, skala barów 1:75 Datowanie (arkusza lub budowli): 12.04.1876 Materiał/technika: tusz i akwarela Wymiary: 66,60 x 50,00 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: Rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 12 kwietnia 1876. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.l.] projekt kościoła ewangelickiego w Laskach. [o..r.] arkusz 3 Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski
Inv. nr 6433 Planinhalt: Längsschnitt, 2 Turmgrundrisse, Grundriss Chorgebälk, Maßstabsleisten 1:75 Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 12.04.1876 (datowanie struktura karty/arkusza) Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Transparent Masse: 67,00 x 49,80 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 12 April 1876. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.l.] Entwurf zu einer evangelische Kirche für Laski. [o.r.] Blatt 4. Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6433 Zawartość planu: przekrój poprzeczny, 2 plan podstawy wieży, plan krokwi chóru, skala barów 1:75 Datowanie (arkusza lub budowli): 12.04.1876 Materiał/technika: tusz i akwarela Wymiary: 67,00 x 49,80 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 12 kwietnia 1876. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.l.] projekt kościoła ewangelickiego w Laskach. [o..r.] arkusz 4 Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski
Inv. nr 6434 Planinhalt: Aufriss Eingangsseite, Maßstabsleisten 1:75 Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 12.04.1876 Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Transparent Masse: 49,80 x 66,60 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 12 April 1876. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.l.] Entwurf zu einer evangelische Kirche für Laski. [o.r.] Blatt 5. Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6434 Zawartość planu: wejście z boku, skala barów 1:75 Datowanie (arkusza lub budowli): 12.04.1876 Materiał/technika: tusz i akwarela Wymiary: 49,80 x 66,60 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 12 kwietnia 1876. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.l.] projekt kościoła ewangelickiego w Laskach. [o..r.] arkusz 5 Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski
Inv. nr 6435 Planinhalt: Aufriss Chorseite, Maßstabsleisten 1:75 Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 12.04.1876 Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Transparent Masse: 66,50 x 49,80 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 12 April 1876. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.l.] Evangelische Kirche für Laski. [o.r.]. Blatt 6. [verwischt] Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6435 Zawartość planu: wysokość chóru, skala barów 1:75 Datowanie (arkusza lub budowli): 12.04.1876 Materiał/technika: tusz i akwarela Wymiary: 66,50 x 49,80 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 12 kwietnia 1876. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.l.] kościół ewangelicki w Laskach. [o..r.] arkusz 6 Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski
Inv. nr 6436 (PROJEKT I) Planinhalt: Grundriss Keller, Erdgeschoss, 1. Obergeschoss, Aufriss Straßenansicht, Gartenansicht Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 30.01.1875 Material/Technik: Tusche, Tinte farbing, aquarelliert auf Karton Masse: 51,10 x 65,80 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 30ten Januar 1875. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.m.] einem evangelischen Pfarrhause für Laski bei Kempen Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6436 Zawartość planu: rzuty piwnicy, parter, 1. piętro, widok na elewację od ulicy, widok na ogród Datowanie (arkusza lub budowli): 30.01.1875 Materiał/technika: tusz, atrament, akwarela na tekturze. Wymiary: 51,10 x 65,80 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 30 stycznia 1875. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.m.] protestanckiej plebanii dla Lasek pod Kępnem Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski
Inv. nr 6437 (PROJEKT I) Planinhalt: Aufriss Nordseite, Hofseite, Längsschnitt, Querschnitt, Maßstabsleisten (Meter, Fuß) Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 30.01.1875 (datowanie struktura karty/arkusza) Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Karton Masse: 52,00 x 66,30 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 30ten Januar 1875. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.m.] einem evangelischen Pfarrhause für Laski bei Kempen Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6437 Zawartość planu: elewacja północna, dziedziniec, przekrój poprzeczny, przekrój, skala barów 1:75 Datowanie (arkusza lub budowli): 30.01.1875 Materiał/technika: tusz, akwarela na tekturze. Wymiary: 52,00 x 66,30 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 30 stycznia 1875. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.m.] protestanckiej plebanii dla Lasek pod Kępnem Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski Inv. nr 6438 Planinhalt: Lageplan Maßstabsleisten, ca. 1:1000 Material/Technik: Tusche, Tinte farbing, aquarelliert auf Transparent Masse: 27,20 x 41,70 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Bezeichnung: [o.m.] Situationsplan von dem evangel.: Pfarrhause in Laski, Kr. Schildberg. Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6438 Zawartość planu: mapa okolicy, skala barów 1:1000 Materiał/technika: tusz, akwarela na tekturze. Wymiary: 27,20 x 41,70 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Tytuł: [o.m.] plan sytuacyjny (mapa dojazdu) ewangelickiej plebanii w Laskach, powiat Ostrzeszów. Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski Inv. nr 6439 (PROJEKT II) Planinhalt: Grundriss Keller, Erdgeschoss 1:100, Aufriss Straßenansicht, Eingangsseite 1:100, 2 Maßstabsleisten (Meter, Fuß) Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 20.03.1876 (datowanie struktura karty/arkusza) Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Transparent Masse: 52,40 x 58,40 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 20 Maerz 1876. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.m.] Pfarrhaus für Laski Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6439 Zawartość planu: rzut piwnicy, parter 1:100, widok elewacji od strony ulicy, strona główna (wejście) 1:100, 2 skala barów (w metrach i stopach) Datowanie (arkusza lub budowli): 30.01.1875 Materiał/technika: tusz, akwarela na tekturze. Wymiary: 52,40 x 58,40 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 20 marca 1876. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.m.] plebania dla Lasek Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski  Inv. nr 6440 (PROJEKT II) Planinhalt: Grundriss Dachgesoss 1:100, Aufriss Hofseite, 1:100, Längsschnitt, Querschnitt, Maßstabsleisten (Meter, Fuß) Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 20.03.1876 (datowanie struktura karty/arkusza) Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Transparent Masse: 52,60 x 59,00 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 20 Maerz 1876. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.m.] Pfarrhaus für Laski Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6440 Zawartość planu: rzut dachu 1:100, widok elewacji od strony dziedzińca, przekrój poprzeczny, przekrój, skala barów (w metrach i stopach) Datowanie (arkusza lub budowli): 20 marca 1876 Materiał/technika: tusz, akwarela. Wymiary: 52,60 x 59,00 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 20 marca 1876. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.m.] plebania dla Lasek Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski  Inv. nr 6441 (PROJEKT II) Planinhalt: Aufriss Giebelansicht mit Nebengebäude 1:100, Maßstabsleisten (Meter) Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 03.05.1876 Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Transparent Masse: 34,00 x 47,50 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 3 Mai 1876. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.m.] Entwurf für Laski. [o.r.] Copie Blatt 4 Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6441 Zawartość planu: widok szczytu dachu od strony elewacji z oficyną (aneksem) 1:100, skala barów (w metrach i stopach) Datowanie (arkusza lub budowli): 20 marca 1876 Materiał/technika: tusz, akwarela. Wymiary: 34,00 x 47,50 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 3 maja 1876. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.m.] projekt dla Lasek. [o.r.] kopia arkusza 4. Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski  Inv. nr 6442 (PROJEKT II) Planinhalt: Stall und Remise in Grundriss, Aufriss und Schnitt 1:100, Maßstabsleisten (Meter) Datierung (des Blattes oder Bauwerks): 20.03.1876 (datowanie struktura karty/arkusza) Material/Technik: Tusche aquarelliert auf Transparent Masse: 42,00 x 26,00 cm Darstellungstyp: Entwurf Gattung: Handzeichnung Signiert: [u.r.] Breslau den 20 März 1876. C. Lüdecke Baurath. Bezeichnung: [o.m.] Stall und Remisengebäude für Laski. [o.r.] Blatt 3. Land: Polen (zeitgen: Deutschland) Region: Großpolen (zeitgen.: Posen, Kreis Kempen) Ort / Stadt: Laski Numer inwentarzowy (dokumentu) 6442 Zawartość planu: stajnie i wozownie w rzucie, elewacja i przekrój 1:100, skala barów (w metrach i stopach) Datowanie (arkusza lub budowli): 20 marca 1876 Materiał/technika: tusz, akwarela. Wymiary: 42,00 x 26,00 cm Prezentacja typu: projekt Gatunek: rysunek Podpis: [u.r.] Wrocław 20 marca 1876. C. Lüdecke Baurath. Tytuł: [o.m.] stajnie i wozownia w Laskach. [o.r.] arkusz 3. Kraj: Polska (współczesne Niemcy) Region: Wielkopolska (współczesne Poznańskie, okręg Kępno) Miejscowość: Laski Jak można zauważyć dzięki udostępnionym dokumentom, istniały dwa projekty plebanii dla pastora, pierwszy z 1875 i drugi z 1876 r. Zwyciężyła druga koncepcja, trudno powiedzieć czy pierwsza wersja projektu wymagała większych kosztów budowy i zdecydowano się na prostszą, mniej ozdobną i reprezentacyjną, lecz tańszą? FRAGMENTY PROJEKTÓW W POWIĘKSZENIU: 













































Słupia, I - II 2011 |