Home
Prezentacje
Wspomnienie
Źródła
 
Home
Adam Opatowczyk (Opatovius) (1574-1647)
Oceny: / 35
KiepskiBardzo dobry 
Redaktor: Łukasz Kamiński   
16.06.2010.

 

 

 

Adam Opatowczyk (Opatovius)  
(1574-1647)
                    
        

         Najpewniejszą informacją w biografii Adama Opatowczyka (Opatoviusa) jest data jego urodzenia, ponieważ źródła zgodnie podają, że przyszedł na świat w 1574 r. Nie ma natomiast absolutnej pewności co do właściwego miejsca jego urodzenia, czy był to Opatów koło Kępna (dziś gmina Łęka Opatowska, powiat Kępno), czy Opatów Sandomierski (dziś woj. Świętokrzyskie, siedziba powiatu i gminy miejskiej). Warto zaznaczyć, że w czasach gdy żył uczony Adam, miasto Opatów Sandomierski przeżywało rozwój gospodarczy dzięki protekcji swego właściciela, hetmana Krzysztofa Szydłowieckiego[1]. Wielu mieszkańców Opatowa kształciło się wówczas na Akademii Krakowskiej. Niektórzy badacze właśnie z tego miasta wywodzą korzenie Opatowczyka.

Jednak nasi regionaliści zgodnie podają, że Adam Opatovius urodził się w Opatowie koło Kępna. Stąd możemy go uznać za najbardziej znanego Opatowianina w dziejach tej miejscowości. Zasłynął jako uczony teolog, biegły hellenista, kanonik krakowski, rektor Akademii Krakowskiej.[2]   

Ksiądz Paweł Władysław Fabisz[3] w swej „Kronice powiatu ostrzeszowskiego” odnotował pod 1603 r.: „na podziękowanie P. Bogu, że Opatów nie przyjął wyznania braci czeskich, ofiarował kielich rodak X. Adam Opatowczyk (Opatovius), teologii mistrz, wikariusz przy kościele ś. Anny w Krakowie, biegły w naukach greckich akademik, późniejszy profesor pisma św., kanonik katedralny krakowski, autor kilku dzieł: 1628 Życie bł. Jana Kantego, 1633 Żywot i cuda Salomei królowej Halickiej”. Na kielichu znajdował się napis: „Adam. Opatowita. Vic. S. Anne. Crac. Anno Domini 1603. Marc. III. S. 1x0x”[4].

         Podobnie brzmi przekaz księdza Janiszewskiego, który powołuje się na historyka Łukaszewicza: „Gdy bracia czescy, odłamek sekty husyckiej, wygnani ze swej ojczyzny przez cesarza Ferdynanda w r. 1547, zawitali do Polski, przyjęto ich gościnnie jako braci Słowian, lecz oni gościnności nadużywali, agitując na rzecz swej sekty. Ich agitacji i pokusom oparła się w dzisiejszym dekanacie kępińskim parafia opatowska i przegnała ich na cztery wiatry. Kanonik przy kościele św. Anny w Krakowie, ks. Opatowczyk przysłał w uznaniu jej męstwa we wierze kielich do mszy św., który znajduje się w skarbcu kościoła”[5]. Właśnie ten kielich jest głównym dowodem na pochodzenie uczonego teologa z Opatowa.

Problem emigracji Braci Czeskich na ziemie Rzeczypospolitej rozpoczął się w 1547 r., kiedy to cesarz Ferdynand I Habsburg wydał edykt, nakazujący im opuszczenie w ciągu 42 dni granic cesarstwa. Bracia Czescy zdobyli w naszym regionie duże wpływy. Posiadali swoje zbory między innymi w Kierznie[6], oraz w Mielęcinie, gdzie siedzibę miał protestancki ród Mielęckich[7]. Mieli silną reprezentację w Wieruszowie, gdzie poza zborem, którego plebanem był Marcin Orminiusz, pełniący funkcję seniora zborów wielkopolskich, mieli także własną szkołę elementarną[8]. Zbór wieruszowski był jednym z większych i prężniejszych spośród wszystkich, działających w Wielkopolsce[9]. Pracował w nim w latach 1574 – 1576 słynny śląski humanista, Andrzej Calagius, opiekujący się szlacheckimi synami[10]. O zajęciu przez Braci Czeskich większości kościołów w okolicy, w tym kościoła w Siemianicach, wspomina ksiądz Janiszewski i ks. Karol Kotula. Jedynie kościół w Opatowie nie został przejęty przesz niosących nowinki religijne czeskich emigrantów, co musiało sprawić wielką radość pochodzącego stąd uczonego krakowskiego akademika i magistra teologii[11].

Adam Opatowczyk był w latach 1630 – 1631, 1635 – 1637 oraz 1641 – 1642 rektorem Akademii Krakowskiej. Trzykrotny wybór na stanowisko rektora świadczy o pozycji i znaczeniu tego uczonego[12]. 

 Swoje długie i uczone życie Adam Opatowczyk zakończył 4 listopada 1647 r. Pochowany został w kościele św. Anny w Krakowie, spoczął obok św. Jana Kantego, którego był duchowym spadkobiercą. Na nagrobku znajduje się napis „Vir sanctimonia vitae, pauperum alendorum et vestiendorum ad exemplum memorandum”[13]. Poglądy i nauki Adama Opatowczyka próbował badać obecny arcybiskup metropolita białostocki, Edward Ozorowski, który w latach 1964-1970 studiował na KULu i napisał pracę magisterską pt. "Nauka Adama Opatowczyka (+1644) o sakramentach w ogólności".



[1] Krzysztof Szydłowiecki herbu Odrowąż (ur. 1467 r. w Szydłowcu – zm. 29 grudnia 1532 r. w Krakowie) – syn Stanisława i Anny (z domu Łabędź) brat Mikołaja, kanclerz wielki koronny od 1515 r., podkanclerzy koronny od 1511 r., podskarbi nadworny koronny w latach 1507 - 1510, wojewoda krakowski w latach 1515 – 1527, kasztelan krakowski od 1527 r., hrabia na Szydłowcu. Kierował polityką zagraniczną Polski za panowania króla Zygmunta Starego. Przeciwnik polityczny królowej Bony, nastawiony prohabsbursko i antyturecko.

W 1514 r. zakupił za 10.000 florenów miasto Opatów i stał się jego dobrodziejem. Pochowany został w Kolegiacie św. Marcina w Opatowie, pod sławnym nagrobkiem pochodzącym z warsztatu Bartłomieja Berecciego – współautorstwa Jana (Giovanniego) Ciniego.

[2] M. Musiała, Z przeszłości Opatowa. Historia miejscowości i jej najbliższej okolicy, Opole 1997, s. 34; Z. Zakrzewski, Z dziejów Opatowa koło Kępna, Poznań 1984.

[3] Fabisz Paweł Władysław (1819-1881) - ksiądz, historyk kościoła, działacz publicystyczny i naukowy, zasłużony duszpasterz w okresie kulturkampfu. Ukończył gliwickie gimnazjum i rozpoczął studia filozoficzno - teologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim. Po roku kontynuował naukę w seminarium w Poznaniu, gdzie w 1842 r. przyjął święcenia kapłańskie i rozpoczął pracę duszpasterską przy poznańskiej farze – kolegiacie św. Marii Magdaleny. Od 1845 r. proboszcz w Baranowie, następnie dziekan kępiński. W 1868 r. został proboszczem w Ostrowie Wielkopolskim, funkcję tę sprawował aż do swej śmierci, która nastąpiła 24 kwietnia 1881 r.

Ksiądz Fabisz wspólnie z księdzem Janem Korytkowskim z Trzcinicy był redaktorem „Przyjaciela Ludu Katolickiego”. Napisał wiele opowiastek dla ludu, ale zasłynął ze swych prac historycznych, dotyczących dziejów kościoła i regionu. Wśród jego dzieł wymienić możemy: „Kronikę parafialną Baranowską” wydaną we Wrocławiu w 1853 r.; „Kronikę dekanalną Kempińską”, wydaną we Wrocławiu w 1855 r.; „Kronikę szkolną dekanatu Kempińskiego”, wydaną w Oleśnicy w 1858r.; „Kronikę powiatu ostrzeszowskiego” wydaną w Oleśnicy w 1859 r. Paweł Władysław Fabisz jest również autorem „Wiadomości o legatach i nuncyuszach apostolskich w dawnej Polsce 1075–1863”, wydanych w Ostrowie Wielkopolskim w 1864 r.

[4] P. W. Fabisz, Kronika powiatu ostrzeszowskiego, Oleśnica 1859 (reprint Baranów 2001), s. 18.

[5] J. Janiszewski, Powiat Kępiński z mapką powiatu, Baranów 2000 (reprint Kępno 1928), s. 53 – 54.

[6] J. Łukaszewicz, O kościołach Braci Czeskich w dawnej Wielkopolsce, Poznań 1835, s. 294.

[7] Tamże, s. 322.

[8] Tamże, s. 375, 389.

[9] L. Koczy, Dzieje miasta Wieruszowa, Poznań 1930, s. 82.

[10] J. Dworzaczkowa, Bracia Czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII w., Warszawa 1997, s. 81.

Andrzej Calagius (ur. 30 listopada 1549 r. we Wrocławiu, zmarł 21 grudnia 1609) – poeta i humanista, nauczyciela domowy szlacheckich synów. W latach 1568 - 1574 studiował w Wittenberdze, gdzie uzyskał stopień magistra.  W roku 1574 za sprawą Jana Tomickiego, kasztelana gnieźnieńskiego, którego poznał prawdopodobnie w Wittenbergii, przybył do Wieruszowa. Uczył tam między innymi młodych Tomickich, synów Jana. Następnie przeniósł się do Widawy, siedziby szlacheckiego rodu Wężyków Widawskich. Pełnił tam funkcję nauczyciela synów Piotra Wężyka Widawskiego -  Piotra juniora i Macieja oraz braci Jana i Walentyna – Wężyków z innej linii. W czasie pobytu w Polsce uczniem jego był także Jan Kierzyński, późniejszy sędzia ziemski sieradzki. Calagius najprawdopodobniej rozbudził ambicje literackie Piotra Wężyka juniora, który zawdzięczał mu znajomość literatury starożytnej i Biblii. W 1576 r. Calagius opuścił Polskę – wiersz pożegnalny Polonis valedicit nosi datę 10 października. Wrócił na Śląsk otrzymawszy posadę w gimnazjum Marii Magdaleny we Wrocławiu, ale nadal utrzymywał przyjazne stosunki z wieloma Polakami.

[11] J. Janiszewski, Powiat Kępiński z mapką powiatu, Baranów 2000 (reprint Kępno 1928), s. 53 – 49; K. Kotula, Polski lud ewangelicki w południowo wschodniej części województwa poznańskiego, Warszawa 1929, s. 34.

[12] http://pl.wikipedia.org/wiki/Rektorzy_Uniwersytetu_Jagiello%C5%84skiego

[13] P. W. Fabisz, Kronika powiatu ostrzeszowskiego, s. 18.

 

 

  
  

VI 2010