Home
Prezentacje
Wspomnienie
Źródła
 
Home
Adolf Warschauer (1855 - 1930)
Oceny: / 44
KiepskiBardzo dobry 

Łukasz KAMIŃSKI   

      

Adolf Warschauer (1855 - 1930) - o zasłużonym historyku i archiwiście rodem z Kępna.     

                                         

 

Warto przypomnieć nazwisko nieco zapomnianego dziś badacza i miłośnika historii, Adolfa Warschauera. Przyszedł na świat 13 października 1855 r. w Kępnie, w nieco zubożałej rodzinie żydowskiej. Gdy miał siedem lat, został oddany na wychowanie rodzinie we Wrocławiu. Ukończył tam prestiżowe Elisabeth-Gymnasium, w 1877 r. uzyskawszy świadectwo maturalne, rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim, studiując historię i historię prawa. W 1881 r. uzyskał tytuł doktora, rok później zdał egzamin nauczycielski. Opanował biegle znajomość języka łacińskiego, rosyjskiego, polskiego i oczywiście niemieckiego.

            W 1882 r. Warschauer uzyskał pracę w Archiwum Państwowym w Poznaniu jako pomocniczy archiwista, gdzie przepracował 20 lat. W tym czasie zdobywał kolejne stopnie i tytuły w swej karierze zawodowej: w 1883 r. został asystentem archiwalnym, w 1886 r. archiwistą, w 1901 r. radcą archiwalnym i w końcu w 1911 r. tajnym radcą archiwalnym. W 1903 r. został mianowany profesorem historii. Przez cały okres pracy w Poznaniu Warschauer zajmował się przeszłością miast wielkopolskich, szczególnie w okresie średniowiecza, publikując wiele prac o tej tematyce. 

Należy podkreślić, że Adolf Warschauer, choć wychowany w kulturze niemieckiej, starał się nie brać udziału w antypolskich działaniach, zachowywał raczej życzliwy stosunek do Polaków. Swoje prace naukowe pisał po niemiecku, co nie przeszkadzało mu zachowywać niezbędny obiektywizm historyczny. W swej pracy nie poprzestawał na porządkowaniu i inwentaryzowaniu dokumentów, ale wnikliwie je studiował, poprzez co zdobył ogromną wiedzę i stał się znawcą historii Poznania i całej Wielkopolski. Pozwoliło mu to wydać wiele cennych edycji źródłowych i opracowań naukowych. Spośród tych pierwszych warto wymienić opublikowane w 1892 r. księgi rady miejskiej (Stadtbuch von Posen). W wydanym w 1888 r. Die Chronik der Stadtschreiber von Posen zebrał zapiski kronikarskie i opatrzył je komentarzami oraz życiorysami wielu poznańskich dziejopisarzy.

Wśród bardzo licznych opracowań monograficznych Warschauera wymienić należy publikację dotyczącą poznańskich cechów (Die mittelalterlichen Innungen zu Posen, Poznań 1885) oraz pracę traktującą o niemieckim dziejopisarstwie dotyczącym Wielkopolski (Die deutsche Geschichtsschreibung in der Provinz Posen, Poznań 1911). Niezwykle wartościowa naukowo jest monografia dziejów Wielkopolski w czasach Polski przedrozbiorowej (Geschichte der Provinz Posen in polnischer Zeit, Poznań 1914). Wielką zasługą Warschauera jest ponadto opisanie historii Gniezna (Geschichte der Stadt Gnesen, Poznań 1919).  Najcenniejsze jest jednak praca Die Städtischen Archive in der Provinz Posen, wydana w 1901 r. w Lipsku, w której zinwentaryzował archiwalia miast wielkopolskich, w tym również dokumenty dotyczące Kępna.  

Z Poznania Warschauer przeniósł się do Gdańska, gdzie 1 października 1912 r. otrzymał stanowisko dyrektora w tamtejszym Archiwum Państwowym. W sierpniu 1915 r. po wkroczeniu Niemców do Warszawy, opuszczonej przez wojska carskie, generalny dyrektor archiwów pruskich mianował Warschauera naczelnikiem niemieckiego zarządu archiwalnego w mieście, mającego za zadanie zabezpieczenie materiałów w archiwach warszawskich i prowincjonalnych oraz opiekę nad zbiorami dokumentów, porzuconymi przez urzędy i władze rosyjskie. Obowiązki te Warschauer wykonał znakomicie, dzięki czemu zachowało się wiele cennych źródeł historycznych. Dodatkowo w tym czasie aktywnie współdziałał w tworzeniu się Uniwersytetu Warszawskiego, wysuwając kandydatury kilku Polaków na stanowiska profesorów. W dniu 11 listopada 1918 r., gdy rozbrojono w Warszawie żołnierzy niemieckich, nadzór nad archiwami przejął z rąk Warschauera Kazimierz Konarski, sekretarz generalnym w Ministerstwie Kultury. Warschauer wyjechał z Warszawy 15 listopada i po trzech dniach dotarł do Berlina, gdzie złożył swój warszawski urząd. W 1921 r. przeszedł na emeryturę, zmarł 25 grudnia 1930 r. Jego dokonania uhonorowano pruskim Czerwonym Orderem Orła 4 klasy.

Adolf Warschauer znacznie przyczynił się do rozwoju Archiwum Państwowego w Poznaniu, pracował nad dziejami Wielkopolski w oparciu o głęboką analizę obszernej bazy źródłowej. Ponadto dbał o rozwój informacji archiwalnej czyli wydawanie publikacji o dokumentach znajdujących się w zbiorach danego archiwum, co znacznie ułatwiło pracę następnym pokoleniom historyków.  

 

 

 

                    

 

Literatura:

Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa – Poznań 1981, s. 799.

 

Nawrocki St., Adolf Warschauer (1855 – 1930) [w:] „Wybitni historycy wielkopolscy”, pod red. J. Strzelczyka, Poznań 1989, s. 161 – 169.

 

 

Słupia 2007.