Home
Prezentacje
Wspomnienie
Źródła
 
Home
Wielkopolski Szlak Żółty

Wielkopolski Szlak Żółty wiodący przez Laski.

Laski leżą przy południowej granicy Wielkopolski w powiecie Kępno i gminie Trzcinica. Podróżujemy  drogą asfaltową prowadzącą z Kępna przez Mroczeń do Lasek. Przy wyjeździe z lasu ( po lewej stronie ok. 300 m od tej drogi) mijamy Ośrodek Naukowo Dydaktyczny Akademii Rolniczej w Poznaniu (1967) z hotelem na 100 miejsc administrowany przez Leśny Zakład Doświadczalny w Siemianicach oraz Leśniczówkę Laski wraz z Arboretum i Klasą Leśną. Przejeżdżamy pod górkę 2,5 km do miejsca gdzie wraz z panoramą wsi witają nas wieże kościołów i zamku w Laskach. Wjeżdżamy do zabudowań wsi, skręcamy w prawo ul. Główną jedziemy do najstarszego zabytku Lasek.

Jeżeli wędrujemy pieszo lub rowerem, najbliższą drogą z Mroczenia, to obok Tartaku Laski wchodzimy na teren sołectwa Laski. Poruszamy się leśną starą drogą „grębańską” (Grębanin-Mroczeń- Trzcinica) na południowy wschód. Idziemy obok Kamiennej Góry (Luchsberg) 234,2 m n.p.m. (w lewo na wzgórze prowadzi zanikająca droga) jednego z najwyższych wzniesień wzgórz Mikorzyńsko-Trzcińskich. Schodząc z tej góry i kierując się na północny wschód dochodzimy do skraju lasu punktu widokowego pod Laskami ( ok. 220 m n.p.m.), skąd w pogodny dzień widać wieżę średniowiecznego zamku wielkopolskiego w Bolesławcu. Maszerujemy na wschód drogą w dół do byłych torów kolejowych (skręcamy przed nasypem w prawo - bliżej do Lasek) lub prosto w kierunku asfaltu Kępno-Laski (prostopadle) jedną z najstarszych dróg, która przed kilkoma wiekami prowadziła przez Stogniew, Lipie do Bolesławca i Wielunia.

Laski słyną z jednego z największych w Europie cmentarzyska kultury łużyckiej grupy górnośląsko-małopolskiej z młodszej epoki brązu X – IV wieku przed Chrystusem, odkrytego w latach 1925-29 przez: Prof.Michała Ćwirko-Godyckiego i dr Adama Wrzoska (naukowców z Uniwersytetu Poznańskiego). Cmentarzysko liczyło ponad dwa tysiące pochówków z czego podczas badań udokumentowano tylko 1812 stanowisk grobowych popielnicowych i bezpopielnicowych. Znalezione urny i naczynia można oglądać w Muzeum Ziemi Kępińskiej i Zespole Szkół w Laskach. Istniało równiez drugie mniejsze zniszczone już cmentarzysko z urnami przy dzisiejszej ulicy Głównej. Ciągłość osadnicza miejscowości wynikała z jej atrakcyjnego położenia, dostępu do czystej źródlanej wody i korzystnego mikroklimatu. Dawna osada kilkakrotnie zmieniała swą lokalizację. Stanowiła siedzibą struktur rodowych, które w wyniku wydarzeń X i XI wieku związanych z przyjmowaniem chrześcijaństwa zostały zdominowane i zubożone przez sąsiednie nowo tworzone ośrodki władzy państwowej i kościelnej. Od roku 1277 Laski występowały pod nazwą Lubechowic, Lehns, Luchsberg póżniej Lasky i Hirschek. Polską nazwę Laski przyjęły około 1400 roku. Od XIII do XIV wieku były lennem książąt śląskich użytkowanym przez rycerzy lenników (lehnsmanów) na czas pelnienia służby wojskowej u księcia. Wówczas  wybudowano - przebudowano gródek pierścieniowaty  obwiedziony wałem  i   szeroką fosą napełnioną wodą z pobliskich źródeł. Później przeszły w prywatne ręce pod nazwą  Laski. Władały nimi kolejne rodziny rycerskie: 1439- Janusza, 1444- Andrzycha, 1452- Piotra z Laskowskich, 1496 – Jana Trzcińskiego (1/3majątku) i Mikołaja Laskowskiego (2/3 majątku), 1518 Doliwów Laskowskich, którzy już nie odzyskali ziem przejętych przez właścicieli Trzcinicy. Nie odzyskali też zlikwidowanego Kościoła, dwuwioskowej parafii Laski-Smardze. W 1528 r. częściowo należały do Jana Laskowskiego podstarościego wieluńskiego a w 1532 r. część zwana Granicami w ilości 300 mórg przeszła w ręce Zakonu Paulinów Konwentu Jasnogórskiego w Częstochowie. W 1552 roku Laski były własnością trzech Doliwów Laskowskich:Kacpra, Benedykta i Piotra Wówczas jako majorat obejmowały obszar od Smardzy z Jelenią Głową po Stogniew bez Kuźnicy Słupskiej (do Pomianki) na wschodzie. W końcu XVI w. po ostatnim z Doliwów -Wawrzyńcu nastąpiła wyprzedaż folwarków. Od początku XVII w zakon Paulinów z Częstochowy stopniowo powiększał swoje posiadłóści i  nabywał pozostałe folwarki a następnie ponownie scalał je wokół majoratu Laski w posiadłość o pierwotnej wielkości. Po III rozbiorze Polski w 1796 roku majątek został skonfiskowany jako dominium kościelne i przeszedł we władanie dworów królewskich:  bawarskiego a następnie pruskiego.

W 1858 roku dwór pruski przekazuje dominium w prywatne władanie rodzinie von Loesch z Woskowic Dolnych na Śląsku. Niemieccy właściciele pozytywnie zapisują się dla rozwoju dominium i niezależnych wsi: Laski i Smardze. Przyczyniają się do budowy: dróg, linii kolejowej, obiektów użyteczności publicznej i podnoszenia kultury rolnej, wprowadzania nowych roślin uprawnych - również w okolicznych wsiach. Separacja niezależnej wsi Laski od dworu rozpoczęła się w 1823 roku i trwała do 1826 roku lecz dopiero w 1838 roku pełnomocnik króla dopełnił formalności i nadał prawo własności ziemi 58 włościanom zaciężnym na obszarze 606 ha.

W roku 1814 założono Związek Szkolny a w marcu 1815 roku otwarto Katolicką Szkołę Parafialną w Laskach. Pierwszy budynek szkolny wybudowano w 1821 roku, drugi w 1866, trzeci w 1912, czwarty w 1969. Parafia ewangelicka wybudowała własną szkołę w 1881 roku. Od listopada 1957 roku utworzono Szkołę Przysposobienia Rolniczego w Laskach, która działała do roku 1972. Po niej do 1974 roku działała Zasadnicza Szkoła Rolnicza, kierowała nią dyr.Romualda Gaicka. Katolicką Szkołą w Laskach kierowali: Jan Rindfleisch do 1828 r, Stanisław Chącia 1874 r., Jan Szubert 1888r, Aleksy Merdas 1927 r. Szkołą Powszechną- Podstawową kierowali: Władysław Toporowicz od 1927 do 1939 roku, Teofil Nowak 1945- 46 r.,Władysław Toporowicz 1946- 1968 r., Zygmunt Matysiak do 1973 r., Bogdan Grzelak Gminny Dyrektor Szkół oraz Teodor Krzak i Jan Kaczmarzyk wicedyrektorzy od 1973 do 1984 roku, Florian Piasecki dyrektor oraz Hanna Trzęsicka i Barbara Urbańska wicedyrektorki Szkoły Podstawowej od 1984 do 1997 roku, Florian Piasecki dyrektor i Elżbieta Kowalik wicedyrektor Zespołu Szkół do 1998 roku, Grzegorz Hadzik dyrektor i Elżbieta Kowalik wicedyrektor Zespołu Szkół od 1998 roku do 2007 roku. Hanna Smyrek dyrektor i Wiesława Trzęsicka - wicedyrektor od 2007 do 2010 r. i  od 1.09. 2010 r. funkcję tę pełni Małgorzata Drzazga i Anna Rabiega - wicedyrektor. Ewangelicką Szkołą kierowali: Zuschke od 1880 do 1920 roku       i Werner do 1923 roku. Laski jako znacząca wieś w powiecie : w latach dwudziestych -XX wieku korzystała z prądu elektrycznego stałego (używanego wyłącz- nie do oświetlania mieszkań) i kanalizacji. W latach sześćdziesiątych wybudowała wodociąg i uzupełniła kanalizację w nowej części wioski. W 1965 roku otrzymała nagrodę za aktywne higienizowanie wsi (400 tyś. zł) i tytuł„Miejscowość higienizowana”. Pieniądze z nagrody przeznaczono na poprawę nawierzchni drogowej wsi (trylinka i krawężniki r. 1965-6). Tutaj  utworzono Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego, które potem przeniesiono do Kępna. Kółko Rolnicze utworzytło (1968) Międzykółkową Bazę Maszynową – zakład usługowy dla rolnikow. Działała Stolarnia wykonująca stolarkę budowlaną.Wieś przyczyniła się do wybudowania domu dla lekarzy (1974 r) i „Domu Ludowego” ( 1990). Nową oczyszczalnię ścieków oddano do użytku w 1999 r. Właściciel Konrad von Loesch sprzedał 14.08.1923 roku majątek ziemski i leśny Laski ( 2672 ha) Fundacji „Nauka i Praca” im. prof. Heliodora Święcickiego działającej przy Uniwersytecie w Poznaniu. Fundacja władała nim do 1949 roku. W styczniu 1950 roku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne w Laskach (PGR) i ulokowano siedzibę zarządu Przedsiębiorstwa później Kombinatu i Przedsiębiorstwa dla ościennych podległych PGR.

Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego zarządzeniem nr 11 z dnia 25 lutego 1953 roku zlikwidowało Fundację „Nauka i Praca”. Przy PGR istniała Ferma zwierząt futerkowych srebrnych i niebieskich, szkółka nauki jazdy „Kursy Kierowców”, Restauracja Zamkowa i klubokawiarnia dla młodzieży. Od 1993 roku utworzono Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa w Laskach należące do Agencji Rolnej Skarbu Państwa w Poznaniu a majątek wydzierżawiono kilku spółkom pracowniczym. Dzisiejsze Laski wraz z przysiółkami: Borkiem, Granicami, Nową Wsią, Osiedlem Spółdzielczym i Osiedlem Nowym liczą około 1660 mieszkańców. Istnieje tu Zespół Szkół (1997 r). Policja (1881), Poczta (1881), Ochotnicza Straż Pożarna (1929) Koło Gospodyń Wiejskich (1928 i 1962), Kółko Rolnicze (1903,1920 i 1957), Biblioteka Samorządowa (1936), Chór Laskowianie (1996), Ludowy Zespół Sportowy (1930). Parafia rzymsko-katolicka (1947), Związek Kombatantów RP i b.Więźniów Politrycznych (1970), Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów (1974) oraz Towarzystwo Przyjaciół Lasek LUKUS (2004), Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych( 1981) Związek Młodzieży Wiejskiej ( 1935 i 1962 oraz 2000) i Koło Wędkarskie KARAŚ (2003).

Wielką, ciągle żywą legendą Lasek drugiej połowy XX wieku jest sołtys Franciszek Stodolski (1911 – 1989). Urodzony w Laskach miejscowy niezastąpiony społecznik, rzetelny i otwarty na bieżące życie wsi, gminy, powiatu i województwa. Swój sołtysi urząd sprawował nieprzerwanie od 1948 do 1988 roku. W dowód uznania, dnia 24.09.2000 r. na „Domu Ludowym” odsłonięto ufundowaną przez mieszkańców tablicę pamiątkową poświęconą postaci Franciszka Stodolskiego . Do roku 1939 istniała Gmina Trzcinica z siedzibą w Laskach. Od roku 1939 do 1954 istniała Gmina Laski w skład której wchodziła Trzcinica. Od roku 1954 utworzono 3 Gromadzkie Rady Narodowe, również w Laskach. Gromadzka Rada w Laskach działała do roku 1962 kiedy utworzono jedną Gromadzką Radę Narodową w Trzcinicy. Przeprowadzona reforma administracyjna 1972 roku zlikwidowała gromady. Wprowadziła jednoosobowy organ administracji państwowej – Naczelnika Gminy od 1973 roku. Reforma 1990 roku wprowadziła nowy ustrój gminny samorząd. Od 1.01.1999 roku obowiązuje nowy podział administracyjny państwa i funkcjonują nowe władze samorządowe powiatu i województwa. Od 1973 do 1992 roku funkcję Naczelnika Gminy apóźniej Wójta Gminy pełnił Tadeusz Więcek. Od 1992 r. do 2007 roku funkcję Wójta Gminy pełnił Stanisław Szydlik. Obecnie wójtem Gminy jest  Grzegorz Hadzik. Początki nowotworzonej Parafii Katolickiej w Laskach związane są z zamieszkaniem wikarego ks. Franciszka Nowackiego na plebanii w Laskach dnia 1 listopada 1934 rku. Drugim zamieszkałym w Laskach wikariuszem był ks. Edmund Pernak od 1938 do 1939 roku. Parafię Rzymsko-Katolicką erygowano dopiero 1947 roku z części parafii Trzcinica. Administrowali nią kolejno kapłani: ks.Bronisław Pasikowski proboszcz z Trzcinicy do 1954 roku, ks.Piotr Jasiok pierwszy proboszcz w Laskach do 1958 roku, ks.kan.Stefan Stoiński do 1980 roku i ks.kan Andrzej Grzegorzewicz do chwili obecnej. Parafia Ewangelicka Laski-Opatów istniała od 1875 do 1923 roku. Administrowali nią kapłani: ks.Jerzy Badura od 1879 do 1883 roku, ks. Andreas Mowitz do 1923 roku. Wzgórze cmentarne (pierwotnie 200 m. n.p.m.) z drewnianym kościółkiem z 1627 roku jest obecnie najważniejszą częścią historii wsi. Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP został wybudowany a następnie trzykrotnie powiększony przez ojców paulinów. Świątynia jednonawowa z beli drewnianych została zbudowana w zrąb i pokryta dachem gontowym z czworokątną wieżą na niej latarnią zwieńczoną krzyżem i pokrytą blachą. W świątyni znajdujemy wiele zabytków. Późnorenesansowy ołtarz główny z początków XVII wieku (dar proboszcza z Opatowa dla kościoła filialnego) obudowany elementami w stylu barokowym. W ołtarzu barokowy obraz Najświętszej Panny Marii z 1633 roku. Na ołtarzu barokowe figurki Matki Najświetszej i św.Elżbiety oraz renesansowe aniołki z XVI w. i większe anioły trzymające roślinną girlandę nad rzeźbionymi kwiatonami. Na stropie trzy obrazy polichromii stropowej z 1739 r. przedstawiające: Wniebowzięcie Marii Panny, grupę aniołków i palmę z dwoma lwiętami – godło ojców paulinów. Po lewej stronie boczny ołtarz (1745) z figurą św. Rocha z laską wędrowną i psem leżącym przy nodze oraz późnorenesansowa ambona z czterema ewangelistami i Chrystusem. Po  prawej stronie znajduje się cenny zabytek świadczący o zlikwidowanej XV wiecznej parafii - wczesnobarokowa chrzcielnica. Na wieży znajduje się dzwon „Soli deo gloria”- samemu Bogu chwała z 1693r. a na chórze zabytkowe organy o jednorzędowym manuale klawiatury. Wiekowy kościół jest otoczony starym cmentarzem z drobnolistnymi lipami (Tilia cordata Mill) o dużych obwodach w pierśnicy chronionymi prawnie jako pomniki przyrody. Przy kościele stylizowana dzwonnica i przebudowana kaplica cmentarna p.w .Matki Bożej Bolesnej. Ze wzgórza schodzimy na ul.Lipową. Idziemy (jedziemy) obok Zespołu Szkół a następnie skręcamy w lewo na ulicę Kępińską. Dochodzimy do zespołu czterech obiektów poewangelickich. Tutaj po lewej stronie znajduje się zabytkowa plebania ewangelicka z 1877 r. (były Ośrodek Zdrowia) obecnie siedziba biblioteki, Świetlicy Środowiskowej, Towarzystwa Przyjaciół Lasek LUKUS. Tutaj mieszkał (1879 –1883) pastor Jerzy Badura - wielki Polak. Po prawej stronie ulicy wznosi się jednonawowy poewangelicki kościół w stylu neogotyckim z więźbą opartą na krzyżownicy św. Andrzeja zbudowany w 1879 roku staraniem  patronów Matyldy i Johana, Leopolda (ur.1831r.) von Loesch zamieszkałych w Langhelwigsdorf (Pogwizdów) pod Bolkowem na Sląsku a później w Laskach oraz pastora ks. Jerzego Badury. Walorem tej świątyni obecnie pod wezwaniem Niepokalanego Serca NMP są nowe witraże wykonane w latach 1991 do 1999 autorstwa Mariana Schwartza regionalisty Ziemi Szamotulskiej, wypalone w pracowni witrażysty Marka Janek z Kobylnicy wpisane jako zabytek dziedzictwa Wielkopolski. Wchodzimy na ul..ks.Stefana Stoińskiego – po lewej stronie mijamy zabytkowy budynek dawnej szkoły ewangelickiej obecnie własność prywatna. Dalej na prawo za kościołem mijamy budynek ochronki (dawnego przedszkola przymajątkowego) a obecnie plebanii parafii rzymsko-katolickiej. Dochodzimy do gospodarstwa rolnego obecnie we władaniu Agencji Rolnej Skarbu Państwa (dawniej PGR Laski) i skręcamy w lewo na ul. Parkową. Po lewej stronie drogi mijamy osiedle mieszkaniowe (bloki dla byłych pracowników) a po prawej mijamy zabytkowy spichrz i zabudowania gospodarskie wybudowane pod koniec XIX wieku. Dalej po prawej stronie w głębi widzimy zabytkową barokową rezydencję z początków XVIII w - obiekt poklasztorny o.paulinów (obecnie gorzelnia)dawniej spełniający rolę dworu i klauzuli klasztornej. Na lewo mijamy stary dworek z początków XIX w. (stary zamek) dalej pięknie zachowane domy dla pracowników z charakterystycznego muru pruskiego z końca XIX wieku.

Wchodzimy do parku z pałacem. Murowany, neorenesansowy z elementami neobaroku w tak zwanym stylu wilhelmińskim, pałac został wybudowany przez  Fryderyka von Loesch w 1908 roku. Posiada dwie wieże i trzy kondygnacje. Prof . Heliodor Święcicki wykupił posiadłość Laski 2.683,5980 ha wraz z pałacem za 600 tysięcy dolarów amerykańskich (150 000 w gotówce a resztę w rozłożeniu na raty) Notarialnie dnia 2.10.1923 r. w spisanym testamencie podarował pałac wraz z majątkiem ziemskim Fundacji „Nauka i Praca” przy Uniwersytecie w Poznaniu. Podczas II wojny pałac ten mieścił urząd zwany Umwandererzentralsteiie i SS-Ansiedlngsstab a póżniej szpital przyfrontowy Armii Radzieckiej. Po skonfiskowaniu Fundacji „Nauka i Praca”( 1953) stał się własnością Przedsiębiorstwa PGR a od 1993 Agencji Rolnej Skarbu Państwa, która sprzedała go wraz z 8 ha parkiem (dzierzawcy ziemi ) Janowi Jagieniakowi w 1999 roku. Mieścił się w nim Zajad Zamkowy, hotel na 60 miejsc, restauracja i bar. Obecnie pałac jest w remoncie konserwatorskim.Bogactwem parku są rzadkie wiekowe drzewa. Schodząc ze skarpy przez boisko na wschód po lewej stronie mijamy Fermę Zwierząt Futerkowych a następnie w skręcając w prawo dochodzimy do drogi brukowanej w kierunku (Stogniewa) Kużnicy Słupskiej i Rakowa. Równolegle do tej drogi około 200 m. na południe - po prawej stronie znajduje się biologiczna oczyszczalnia ścieków. Jedziemy drogą brukową około 1 km do tzw. Baraków (obecnie polna stodoła). Przemieszczamy się (za mostkiem w prawo) drogą przy której istnieją głębokie rowy melioracyjne służące do odwadniania pól. Stanowią one dawe dzieło kierownictwa Fundacji „Nauka i Praca” pod nazwą kultury rympałowskie. Drogą tą dochodzimy do łąk i rzeki Pomianki gdzie prawdopodobnie istniał młyn wodny. Rzeka stanowi naturalną granicę gmin (Trzcinica i Łęka Opatowska). Jeżli chcemy zobaczyć teren cmentarzyska kultury łużyckiej musimy od Zamku zawrócić i obok kościoła murowanego w kierunku południowym ul. Kępińską dojechać do skrzyżowania dróg Granice-Borek. Stąd w lewo drogą asfaltową przez Borek (po prawej) i Osiedle Nowe (po lewej) dojedziemy (2 km) do głazu (leżącego po lewej stronie drogi) ze skałką informującą o lokalizacji cmentarzyska. Cmentarzysko było umiejcowione na obszarze około 1,5 ha w miejscu zalesionym do końca XIX wieku.  Widać z tego, że przyroda, nadal chroni tajemnice skrywane w naszej ziemi. Opuszczając teren cmentarzyska cofamy się do skrzyżowania dróg i wybieramy czy chcemy jechać przez Kuźnicę Słupską, czy przez Kuźnicę Trzcińską i Janówkę do Siemianic, gdzie kończy się żółty szlak. Zwiedzajcie niepowtarzalne i ciekawe zabytki Lasek!

Oprac.  Florian P. Aktualizacja marzec 2014 roku .                                                                                       

                                                                                                         Zapraszamy !

ŻYDZI W WIELKIM KSIĘSTWIE